2025 Nobel Tıp Ödülü’nü “periferik bağışıklık toleransı” keşiflerinden dolayı Mary Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi kazandı.
PREFERİK BAĞIŞIKLIK TOLERANSI NEDİR?
Periferik bağışıklık toleransı, bağışıklık sisteminin kendi dokularına veya zararsız antijenlere karşı aşırı veya hatalı bir bağışıklık tepkisi geliştirmemesini sağlayan bir kontrol mekanizmasıdır. Bağışıklık sistemi, vücudun kendi hücrelerini “düşman” olarak görüp saldırmamalıdır. Bu dengeyi koruyan süreçlere immün tolerans (bağışıklık toleransı) denir. Bu toleransın bir kısmı timus ve kemik iliğinde gelişirken, bir kısmı da periferik dokularda (lenf düğümleri, dalak, kan vb.) sürdürülür. İşte bu ikinci kısım periferik bağışıklık toleransı olarak adlandırılır.
Periferik bağışıklık toleransının başlıca mekanizmaları:
- Anerji (yanıtsızlık):
T hücresi, antijeni görür ama yeterli “yardımcı sinyali” alamazsa aktifleşmez ve pasif hale gelir.
Yani bağışıklık hücresi antijeni tanır ama tepki vermez.
- Regülatör T hücreleri (Treg):
Bu özel T hücreleri, diğer bağışıklık hücrelerinin aşırı veya uygunsuz tepkilerini baskılar.
Toleransın sürdürülmesinde en önemli oyunculardandır.
- Apoptoz (programlı hücre ölümü):
Kendi antijenine karşı tepki veren T veya B hücreleri, periferiye çıktıktan sonra aktive olursa, genellikle apoptozla ortadan kaldırılır.
- İmmün baskılayıcı ortam:
Bazı dokular (örneğin göz, beyin, testis) “immün ayrıcalıklı” bölgeler olarak bilinir; burada bağışıklık tepkileri doğal olarak zayıftır.
